Τα φυτεμένα δώματα στον αστικό ιστό

Ο περιορισμός και η εξαφάνιση του μεγαλύτερου μέρους των ελεύθερων δημοσίων χώρων πρασίνου και η αλόγιστη, συχνά άναρχη και αιθαίρετη, ανάπτυξη του δομημένου περιβάλλοντος στις μεγαλουπόλεις έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Η παρουσία των φυσικών στοιχείων στις πόλεις έχει ευεργετικές ιδιότητες στο αστικό κλίμα καθώς αναβαθμίζει την αισθητική, την οικονομική αξία, αλλά και την ποιότητα του μικροκλίματος. Η τάση της Αρχιτεκτονικής τοπίου τα τελευταία χρόνια, αφουγκραζόμενη τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας για περισσότερους πνεύμονες πρασίνου, είναι να φυτεύονται τα δώματα των κτηριακών εγκαταστάσεων. Η δημιουργία roofgardens ή αλλιώς ταρατσόκηπων στο αστικό περιβάλλον υποβοηθά το μικροκλίμα της εκάστοτε περιοχής.

Τα φυτεμένα δώματα είναι οι ταράτσες που μετατρέπονται σε κήπους και αποτελούν χώρους αναψυχής για τους επισκέπτες ενώ συμβάλλουν στην αισθητική και περιβαλλοντική αξία της πόλης. 

Τα φυτεμένα δώματα κατά κύριο λόγο αποτελούνται από τρία βασικά τμήματα:

  • Το δομικό
  • Το υπόστρωμα
  • Το φυτικό υλικό

Η κτηριακή υποδομή είναι η υπόβαση της κατασκευής και αποτελεί το δομικό τμήμα. Το τμήμα του υποστρώματος διαστρώνεται στην πλάκα του κτηρίου και αποτελεί τη βάση για τα φυτά. Αποτελείται από μεμβράνες, καρτέλες, αδρανές υλικό και υπόστρωμα (τύπος ειδικού χώματος) ενώ η επιφάνειά του είναι αυτή που δέχεται την εγκατάσταση του φυτικού υλικού. Το φυτικό υλικό είναι η τελική διαδικασία τοποθέτησης των φυτών σε ενδεδειγμένες, από τους ειδικούς, θέσεις βάσει προσανατολισμού και αναγκών. 

Είναι σημαντικό πριν την έναρξη των εργασίων για την εγκατάσταση φυτεμένου δώματος σε υφιστάμενα κτήρια να έχει προηγηθεί στατική μελέτη που θα υποδεικνύει το επιτρεπόμενο φορτίο ανά τετραγωνικό μέτρο. Σε πολλά νεόδμητα κτήρια υπολογίζεται εξαρχής το φορτίο μίας τέτοιας κατασκευής. Ακολουθεί η διαδικασία στεγανοποίησης και μόνωσης των επιφανειών ώστε να μείνει μακρία η υγρασία από την τοιχοποιία. Τέλος, προβλέπεται η διαμόρφωση ρύσεων ώστε να αποστραγγίζει το περίσσιο νερό των αρδεύσεων. 

Οι τύποι φυτεμένων δωμάτων ορίζονται αναλόγως με την αντοχή και τη στατική επάρκεια ενός κτηρίου και είναι οι εξής:

 

• Εκτατικός τύπος
Η εφαρμογή του εκτατικού τύπου γίνεται σε κτήρια που δεν μπορούν να επωμιστούν μεγαλύτερο φορτίο των 150 kg/m². Το φυτικό υλικό που επιλέγεται πρέπει να είναι ικανό να αναπτύσσεται σε αβαθές υπόστρωμα και να αποτελείται κυρίως από ανθεκτική ποώδη βλάστηση που χρειάζεται ελάχιστη άρδευση και συντήρηση. 

• Ημιεντατικός τύπος
Στον ημιεντατικού τύπου ταρατσόκηπο έχουμε μεγαλύτερη ευελιξία στην επιλογή φυτικού υλικού αφού υπάρχει μεγαλύτερο βάθος ανάπτυξης ριζικού συστήματος και κατεπέκταση μεγαλύτερα φυτά από αυτά που προδιαγράφονται στον εκτατικού τύπου. Ενδεικτίκα χρησιμοποιούνται χαμηλοί θάμνοι, χλοοτάπητας και εδαφοκαλυπτικά φυτά τα οποία χρειάζονται περιοδική άρδευση και συντήρηση. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την εναλλαγή χρώματος στις ανθοφορίες αλλά και τη μορφολογία των φυτών ώστε να έχουμε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο βάση εποχής.

• Εντατικός τύπος
Ο εντατικός τύπος φυτεμένου δώματος είναι αυτός που μπορεί να φέρει το μεγαλύτερο φορτίο από τους προαναφερόμενους. Σε ένα τέτοιου τύπου ταρατσόκηπο μπορούν να τοποθετηθούν ψηλοί θάμνοι, δέντρα μικρής ανάπτυξης, υδάτινα στοιχεία, εξοπλισμός σκίασης, διαδρομές κ.α. Απαιτείται η τακτική συντήρηση και άρδευση του. 

Τα πλεονεκτήματα των φυτεμένων δωμάτων: 

  1. Μειώνεται η κατανάλωση για ψύξη και θέρμανση του κτηρίου που φέρει την κατασκευή.
  2. Βελτιώνεται η ποιότητα του αέρα λόγω της εξατμισοδιαπνοής των φυτών.
  3. Αυξάνεται η θερμική προστασία του κτηρίου διατηρώντας τα ενεργειακά επίπεδα σταθερά.
  4. Μειώνεται η ηχορύπανση αφού το υπόστρωμα λειτουργεί σαν φίλτρο απομόνωσης του θορύβου.
  5. Φιλτράρεται ο αέρας αφού ένα μεγάλο ποσοστό επιβλαβών μικροσωματιδιών της ατμόσφαιρας δεσμεύεται από τα φύλλα των φυτών.
  6. Βελτιώνεται το μικροκλίμα καθώς με τη διαδικασία φωτοσύνθεσης δεσμεύεται το διοξείδιο του άνθρακα και απελευεθρώνεται οξυγόνο.
  7. Δημιουργείται νέο οικοσύστημα αφού τα φυτά προσφέρουν τροφή και καταφύγιο σε πουλιά και χρήσιμα έντομα που δυσκολεύονται να επιβιώσουν στο αστικό περιβάλλον.
  8. Eπαναφέρεται η φύση στο αστικό περιβάλλον.
  9. Μειώνεται το φαινόμενο της θερμικής νησίδας αφού ένα μεγάλο ποσοστό της βλαβερής υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας δεσμεύεται αποτρέποντας την ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών. 
  10. Απορροφάται σημαντικό ποσοστό των όμβριων υδάτων.
  11. Γίνεται χρήση οικολογικών και ανακυκλώσιμων υλικών για τη διαστρωμάτωση της κατασκευής. 
  12. Αναβαθμίζεται αισθητικά ο χώρος και το ευρύτερο περιβάλλον.
  13. Αυξανεται η αξία του ακινήτου αποτελώντας κτηριακή μονάδα υψηλής ποιότητας.
  14. Εκμετάλλευση αναξιοποίητων χώρων.
  15. Προστατεύονται οι κτηριακές υποδομές και αυξάνεται η διάρκεια ζωής τους. 
  16. Ενισχύεται και προστατεύεται η μόνωση των δωμάτων.

Τα μειονεκτήματα των φυτεμένων δωμάτων: 

  1. Το κόστος της κατασκευής το οποίο περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και τη συντήρηση.
  2. Η στατική επιβάρυνση όσον αφορά στις παλαιότερες υποδομές. 
  3. Ο κίνδυνος υγρασίας στην τοιχοποιία αν δεν προηγηθεί κατάλληλη στεγανοποίηση και μόνωση του δώματος.
  4. Η ενδεχόμενη επιδιόρθωση σε δυσπρόσιτα σημεία σε περίπτωση τραυματισμού της υποδομής.
  5. Η τακτική συντήρηση της κατασκευής που απαιτεί ενδελεχή έλεγχο της σταθερότητας του ριζικού συστήματος των φυτών και της διοχέτευσης νερού σε μη επιθυμητά σημεία. 

Τα φυτεμένα δώματα κατασκευάζονται παγκοσμίως σε κτήρια που βρίσκονται στις φορτισμένες μεγαλουπόλεις κερδίζωντας ολοένα και περισσότερο έδαφος. Σε κάποιες χώρες μάλιστα, οι πράσινες στέγες επιβάλλονται από τη νομοθεσία. Στην Ελλάδα ωστόσο η φιλοσοφία της φυτοκάλυψης των στεγών είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο παρόλο που οι καιρικές συνθήκες και οι κτηριακές κατασκευές κατα κύριο λόγο το επιτρέπουν.